To-go-verpakkingen moeten kleiner, minder, opvouwbaar, of oppropbaar worden gemaakt. Zo kun je de 'zwerfafvalkans' van een verpakking verkleinen en de druk op openbaar afvalbeheer verminderen. Dat stellen 'plastic influencers' Plastic Soup Surfer (Merijn Tinga) en Zwerfinator (Dirk Groot) in hun rapport 'Operation Overload', dat ze vanmiddag aanbieden in de Tweede Kamer.

Tinga: "We zullen dinsdag bij de kamerleden pleiten om in te grijpen bij de bron van het zwerfafval probleem: de verpakking zelf. We willen innovatie in verpakkingsontwerp belonen. Zodra je weet welke factoren het 'zwerfafval-risico' bepalen dan kun je er op sturen met financiele prikkels. Verpakkingen belasten doen we al. Wij doen nu concrete aanbevelingen hoe je het belonen van verpakkingen met een lager 'zwerfafval risico' kan invoegen in het bestaande beleid."

Er worden steeds meer 'to-go-producten' op straat geconsumeerd, vaak in volumineuze verpakkingen. De kosten voor het legen van afvalbakken en het opruimen van zwerfafval zijn jaarlijks 304 miljoen euro en groeien elk jaar. Overvolle prullenbakken zijn bovendien zelf ook weer een bron van zwerfafval: wat eruit valt, verwaait of valt ten prooi aan meeuwen, kauwen en ratten die het afval verder verspreiden.

1999 foto's van overvolle bakken

Vorig jaar riepen Tinga & Groot op om foto's te nemen van overvolle prullenbakken. Zwerfafvalrapers namen 1999 foto's van uitpuilende prullenbakken die Tinga & Groot vervolgens analyseerden. De foto's tonen volgens hen 'overduidelijk aan' dat afvalbakken de groeiende stroom afval van 'to-go' eten en drinken niet aan kunnen.

Groot: "De standaardreflex is om naar gemeenten te wijzen en te roepen om grotere afvalbakken en vaker legen. Maar dat leidt tot hogere kosten waar de gemeente voor opdraait. Dit terwijl to-go-afval afkomstig is van zeer beperkt aantal bedrijven. Het klopt niet dat de winst naar aanbieders van die to-go-bekers en voedselverpakkingen gaat, maar de kosten naar de gemeente."

'Afdank Matrix'  

In de Tweede Kamer presenteren Tinga & Groot de 'verpakkingsfactoren' die direct invloed hebben op de zwerfafval-kans van een verpakking. Het rapport laat zien hoe aan de hand van die zwerfafval-factoren beleid kan worden aangepast zodat niet de kosten voor de afvalbak en zwerfafval telkens toenemen maar juist de verpakking kleiner, minder, opvouwbaar, 'mee-neembaar' of 'oppropbaar' wordt. Verpakkers die het goed doen, moeten volgens de influencers worden beloond. Ze lanceren daartoe de 'afdankmatrix': een instrument om de zwerfafval-kans per to-go-verpakking in de ontwerpfase te bepalen. "Deze moet worden meegenomen in de bestaande 'afval tariefsdifferentiatie'."

UPV

Vanaf 2023 wordt de industrie verantwoordelijk voor de kosten van het zwerfafval dat zij veroorzaken (de UPV wetgeving). Hoe de kosten precies wordt doorberekend zal pas in de loop van 2023 bekend worden. In dit rapport laten de influencers zien welke eigenschappen van een verpakking invloed hebben op zwerfafval. "Deze eigenschappen zouden onzes inziens leidend moeten zijn in het bepalen van de af te dragen kosten per producent. De UPV houdt geen enkele rekening met de verpakkingseigenschappen, kijkt niet naar specifieke verpakkingen, maar naar productcategorieën in het zwerfafval en belast bovendien achteraf."

Overigens nemen de influencers alle to-go-verpakkingen mee in hun matrix, niet alleen plastic, zoals in de UPV-wetgeving.

Rapport Operation Overload